Agni

समकालीन नेपाली साहित्यका प्रतिनिधि कवि तथा गीतकार र नेपाली सञ्चार क्षेत्रका अग्रणी व्यक्ति हुन्, डा. नवराज लम्साल । रेडियो नेपाल तथा बीबीसी नेपाली सेवासँग जोडिएको उनको लामो इतिहास छ । साहित्यकार हुनुको शिल्पले सञ्चारको क्षेत्रमा उनको उपस्थितिलाई जति अर्थपूर्ण र बहुविध बनाएको छ, सञ्चारको ज्ञान र शिल्पले साहित्य लेखनमा पनि त्यति नै तीव्र आलोचनात्मक चेत बढाएको पाइन्छ । निकै सुस्त र सेलाउनै लागेजस्तो नेपाली महाकाव्य विधालाई चलायमान बनाउने उनको यो योगदानलाई बौद्धिक, तार्किक र वस्तुनिष्ठ मानिन्छ ।

समकालीन चेतनाको जगमा पूर्वीय दर्शन र मिथकलाई हेर्ने, देशको बहुलता र विविधतालाई नजिकबाट अनुभूत गर्ने र सीमान्तकृत पात्र, प्रवृत्ति र तिनको पहिचानलाई मूल प्रवाहमा ल्याउने सन्दर्भ डा. लम्सालका लेखनका खास विशेषता मानिन्छन् । कर्णमा सीमान्तकृत कर्णको नायकत्व, धर्रामा देशको बहुलता र बहुलतामै उठेको राष्ट्रिय चिन्तन तथा अग्निमा देखापरेको उच्च मानवतावाद उनीभित्र क्रमशः बढ्दै आएको लेखकीय उत्कर्ष मान्न सकिन्छ । अग्नि उनको लामो अध्ययन, अनुभव र अनुसन्धानको जगमा उभिएको निकै बौद्धिक र तार्किक तर भाषा र अभिव्यक्तिका हिसाबले कोमल र सम्पे्रष्य महाकाव्य हो ।

विभिन्न धार्मिक, सांस्कृतिक तथा ऐतिहासिक तर्क र तथ्यसहित मानव मर्यादाका लागि यसमा गहिरो आग्रह गरिएको छ । पूर्वीय दर्शन र नेपाली इतिहासको पोयो समाएर वर्तमान समयको संवेदनालाई उनले कसिलोसँग पक्रेका छन् । कर्ण (महाकाव्य—२०६६) धर्रा (महाकाव्य—२०७३) का अतिरिक्त उनका अन्य ३ वटा कविता सङ्ग्रह र २ वटा गीत सङ्ग्रह प्रकाशित छन् । अग्नि उनको तेस्रो महाकाव्य तथा आठौँ कृति हो ।

Going back in the history of Nepal, the book deals with the story of King Shah Prithvi Narayan Shah and the Sen Kings of Nepal who allegedly tried to end discrimination. It also talks about how power can be used to harm marginalized people and also advises social reforms and the emancipation of marginalized people. It is an epic that captures the plight and suffering of marginalized people in Nepal. Revolving around the issues of caste discrimination and untouchability that are common in Nepali society, the writer used prose as a technique to portray the experiences of several members of the marginalized people in Nepal.

मलाई तिमीले जस्तै
सबै कुरा बिर्सँदै जाने छुट छैन
नसम्झीकन त कसरी गर्ने र
समयसँग हरेक सम्झौताको सम्पूर्ण हिसाब ?

यत्ति सम्झ कवि-
फूल रोप्ने माटो तिमीलाई कस्ले दियो ?
कस्ले बाल्यो त्यही माटोमा झरिलो अग्नि ?
र, यो पनि नबिर्स-
तिम्रा पुर्खाले त्यही आरनको आगो लगेर
खरानीमा छोपेर राखेका हुन्
तिम्रो भान्साको बिउ आगो !

आरन बिटुलो छ भने
तिम्रो भान्सा पनि बिटुलियो यही आगोको स्पर्शले
साँच्चै भन अब तिम्रो भान्सा कसरी चोख्याउँछौ ?